GELİŞİM DÖNEMLERİ

Yeni Doğan

   İnsanlarda yeni doğan, ortalama 50-52 cm boyunda, 3.100-3.400 gr ağırlığında, diğer canlılarda olduğu gibi, temel bir davranış repertuarına ya da hayatta kalma becerilerine sahip bir canlıdır.

   İnsanların doğduklarında var kalma becerileri olarak refleksler ve içgüdülere sahiptirler. Refleksler, doğuştan getirilen, belli bir uyarana karşı yapılandırılmış basit tepkilerdir. Bir diğer ifadeyle genetik olarak gelen hayatta kalma mekanizmalarıdır ve otomatik olarak, bebeğin kontrolü dışında ortaya çıkarlar.

    Bazı refleksler doğuştan vardır ve süreklidir; bazıları ise potansiyel olarak vardır ve olgunlaşma neticesinde ortaya çıkar; bazıları ise doğuştan vardır fakat zamanla ortadan kalkar. Bebekler doğduklarında pek çok temel içgüdüye ve bunları gidermek için temel reflekslere sahiptirler. Örneğin, beslenme temel bir içgüdüdür. Bebekler kaynağa dönme (yanağına bir şey değdiğinde bebekler o yöne doğru döner), emme ve yutma refleksleri ile bu ihtiyaçlarını giderebilirler. Yani emzirme esnasında bebekler annelerinin memesi yanaklarına değdiğinde o tarafa döner, ağızlarında hissettiklerinde ise emerler ve sütü yutabilirler.

    Yaşam Boyu Fiziksel Gelişim

   Fiziksel gelişim denildiğinde, bedensel büyüme, hareketler, duyum ve algı alanlarında olan değişimler incelenmektedir. Bu alanlar, yaşamın ilk yıllarında en hızlı ilerlemelerin görüldüğü alanlardır.

1.      Yaşam Boyu Fiziksel ve Bedensel Değişmeler

Bedensel büyüme, doğum öncesinden başlayarak ergenliğin sonuna kadar devam eden ve vücut parçaları ve organlardaki ebat artışı ile tanımlanan bir süreçtir.

    Küçük yaşlarda son derece hızlı seyreden bu süreç, orta çocuklukta görece olarak yavaşlar, ergenlik ile beraber yeniden hızlanır. Örneğin bebeğin vücut ağırlığı, ilk altı ayda ikiye katlanır; bir yaşına geldiğinde yaklaşık üç katına çıkmıştır. Büyüme hızındaki bu azalma eğilimi, genel olarak bir önceki yıldan az; bir sonraki yıldan fazla olacak şekilde ergenliğe kadar devam edecektir.

    Ergenlik döneminde büyüme hormonlarının kana karışmasıyla ergenler çok yüksek bir hızla büyüyebilmektedirler. İlk önce, eller ve ayaklar yetişkin boyutlarına ulaşır, daha sonra kol ve bacaklar büyür, gövde en yavaş değişen kısımdır. Bu dönemde ortaya çıkan sakarlığın en önemli nedeni, beden parçalarının büyümeleri arasındaki bu uyumsuzluktur. Ergenler bu dönemde cinsel gelişimlerini de tamamlar ve yeni bir canlı üretebilecek fiziksel yeterliliğe ulaşırlar. Aynı zamanda beyinde de bazı değişiklikler olur.

   İlk yetişkinlikten itibaren potansiyel kaynaklı bedensel büyüme ortadan kalkar. İlk yetişkinlikte beden fiziksel açıdan en sağlam ve en iyi çalışan bir dönemini yaşamaktadır. Ancak, bedendeki değişimler geçen zaman boyunca devam etmektedir. Orta yetişkinlikte, yavaş yavaş tüm alanlarda bir duraklama görülür. Ellili yaşlardan itibaren fiziksel güç kayıpları hissedilmeye başlanır, şeker hastalıkları, damar hastalıkları gibi kronik rahatsızlar başlar. Hormonal değişimler sonucu kadınlarda yumurta üretimi durur, erkekler ise miktar ve kalitesi azalmakla birlikte yaşamlarının sonuna kadar sperm üretebilirler. İleri yaşlılıkta organların işlev kapasitelerinde azalma ortaya çıkar ve kimi bireylerde boy kısalması görülebilir.

   Hareket (motor) gelişimi, insanların dengeli ve koordineli hareketleri yapabilir hale gelmeleri ve zaman boyunca hareket becerilerindeki değişimleri kapsar. Hareketler kullanılan kas gruplarına dayalı olarak sınıflanır; büyük kas hareket becerileri, yürüme, zıplama, merdiven inip çıkma gibi uzun kasların kullanımını; küçük kas hareket becerileri ise çizme, hamurla oynama, kaşık kullanma, düğme ilikleme gibi kısa kasların kullanımını içerir. Bazı hareketler ise her iki kas grubunun beraber kullanımını gerektirir, topla oynamak gibi. Pek çok hareketin gelişimi büyük kaslar düzeyinde başlar ve zamanla küçük kasların da kullanılabilir hale gelmesiyle incelir. Top ile oynayan bir çocuğun 1.5 yaşındaki ve 15 yaşındaki halini gözümüzde canlandırdığımızda bu akışı fark edebiliriz. 1.5 yaşında kocaman ve hafif bir topu gövdesinden de güç alarak iki koluyla atan çocuk, 15 yaşına geldiğinde parmaklarıyla topu kavrayıp sürebilir hale gelecektir.