DÜŞÜNME EĞİTİMİ

    Düşünme eğitimi toplumların eğitim anlayışına ve yaklaşımlarına göre değişmektedir. Eğitim alanında uzun yıllar kullanılan davranışçı ve bilişsel yaklaşıma göre düşünme becerileri dolaylı olarak gelişmektedir. Bu nedenle öğrencilere düşünme konusunda özel bir ders veya kurs vermeye gerek yoktur. Bu yaklaşımlara göre düşünme becerileri her programın içinde yer alır ve öğretilen konularla birlikte öğrencilere kazandırılır. (Beyer 1987).

    Yani düşünme becerileri, ders kitaplarındaki konularla, problem çözme, karar verme gibi çalışmalarla öğretilebilir. Bu eğilimin temelinde yatan bazı görüşler ise şöyle sıralanmaktadır:

    1. Düşünme becerileri anlamlı bir içerikle öğretilir ve uygulanır. Bu süreçte üst düzey düşünceler yerine zengin ve karmaşık bir içerik yeterli olabilir.

   2. Düşünme becerileri bir alandan diğerine yeterince aktarılamaz. Her becerinin gelişimi farklı ortamlarda uygulamalarla gelişir (Beyer 1987).

   Örneğin matematikte geliştirilen problem çözme becerileri gerçek anlamda psikolojideki problemi çözmeye yardım etmez. İkisi farklı çalışma ve uygulamalarla geliştirilir.

   3. Düşünme öğrenmenin temel bileşenlerinden biridir. Bu nedenle öğrenme aynı zamanda düşünme sayılır. Öğrencinin bilgiyi işlemesi, zihinsel şemalarını gözden geçirmesi ve düzenlemesi için düşünme gereklidir. Bu nedenle bilgi ve düşünme birbirinden farklı değil, tam tersine iç içe ve birlikte öğretilir. Görüldüğü gibi eski yaklaşımlara göre düşünme becerilerini geliştirmek için özel bir ders vermeye gerek görülmemiştir. Bu becerilerin mevcut ders programlarındaki konularla geliştirileceği, bunların bir alandan diğerine yeterince aktarılamayacağı, her alanda ayrı ayrı geliştirmenin gerekli olduğu, ayrıca bilgi ile düşünmenin farklı olmadığı, birlikte öğretilmesi gerektiği öne sürülmüştür. Uzun yıllar yürütülen uygulamalardan yeterli sonuç alınamaması üzerine araştırmacılar, “Düşünme öğrenilir mi? Düşünme becerileri öğretilir mi? Düşünme becerilerini geliştirmek nasıl bir eğitim gereklidir?”gibi sorulara cevap aramışlardır. Yapılan araştırma ve uygulamalar sonucunda düşünme eğitimi konusunda önemli bulgulara ulaşılmıştır. Günümüzde hızla yayılan yapılandırıcı yaklaşıma göre düşünme becerileri, öğrenme, iletişim kurma, etkileşme ve dış dünyayla bütünleşmenin en önemli aracıdır. (Güneş 2007; Boileau 2002; Kirady 2000).   

   

    Düşünme becerileri, okullarda birbirinden farklı ve zengin etkinliklerle, her öğrencinin ihtiyaç duyduğu uygulamalarla desteklenerek geliştirilen ve yaşam boyu kullanılan becerilerdir. Bunun için öğrencilerin düşünmesini kolaylaştırmak, farklı görüşleri tartışmak ve düşünme süreçlerini harekete geçirmek için uygun öğrenme ortamları oluşturulmalıdır. Düşünme becerileri, farklı durumlarda farklı görevleri yönetmek için başka alanlara aktarılan becerilerdir. Aktarılan beceriler, çeşitli alanlarda ve günlük yaşamda gerekli olan becerilerdir. Bunlar düşünme, araştırma, öğrenmeyi sürdürme, karar verme, sorun çözme, iletişim, işbirliği yapma gibi becerilerdir. Aktarılan beceriler, okuldaki öğrenmeleri kolaylaştıran ve yaşam boyu öğrenmeyi sağlayan becerilerdir. (Perrenoud 2004). Öğrencinin düşünme becerilerini yeni durumlara ve süreçlere aktararak sürekli kullanması ve geliştirmesi sağlanmalıdır. Öğrenciye verilecek görevler, ödevler önceden öğrenilenlerin tekrarı şeklinde olmamalı, öğrenilen becerinin farklı durumlarda uygulanmasını içermelidir. Bu çalışmalara okul öncesinden üniversiteye kadar her düzeyde önem verilmelidir. Ayrıca düşünme eğitimi yaşam boyu bir süreç olarak ele alınmalı ve yaşam boyu eğitimin önemli bir parçası olarak yürütülmelidir.

    Bilgi işleme sürecinde alınan yeni bilgiler düşünme, sorgulama, çıkarım yapma, değerlendirme gibi çeşitli zihinsel işlemlerden geçirilerek yeniden anlamlandırmaktadır. Bu süreçte bütün dil ve zihinsel beceriler devreye girmekte, yeni bilgiler bireyin ön bilgileri ışığında incelenmektedir.

     Yapılandırıcı yaklaşıma göre öğrencinin ön bilgileriyle yeni bilgileri birleştirirken düşünme becerilerini iyi kullanması bilgi işleme sürecini kolaylaştırmaktadır. Öğrencinin ön bilgilerinin zengin olması da bilgi işleme sürecini etkilemektedir. Çünkü yeni bilgilerin işlenmesi ve anlamlandırılması ön bilgilerin ışığında gerçekleştirilmektedir. Bireyin ön bilgilerinin zenginliği ve niteliği de düşünme becerilerinin gelişimiyle ilişkilidir. Öğrencinin bilgiyi sağlıklı işlemesi, zihnini düzenlemesi ve geliştirmesi için düşünme becerilerinin geliştirilmesi gereklidir.

  Yapılandırmacı yaklaşım bir öğrenme yaklaşımıdır. Öğrencinin rol aldığı bir süreçtir. Öğrenci beyni boş bir kutu değildir. Dış dünyadaki nesneleri basit bir biçimde kopyalayamaz ancak yapılandırır. Yeni bilgiler önceki bilgilerin özerine kurulur. Birey öğrenebilmek için kendi yanıtlarını, çözümlerini bulduğunda kavramları yapılandırdığında öğrenir. Öğrenme bilgiyi pasif olarak alma değil soru sorma, araştırma, problem çözme ile gerçekleşir. 

      

             Ezber öğrenme  yerine  anlamlı  öğrenmenin  gerçekleşmesi  ve  bilginin  yapısallaştırılması  için  öğrencilerin  doğal  koşullarda  öğrenmeye  etkin  olarak  katılmaları  gerekmektedir.  Öğrencilerin  derse  etkin  olarak  katılmaları  öğretmeni  dinlemek,  söylenenleri  yapmak  ya da  tekrar  etmekten  farklıdır.  Etkin  olmak  öğrencilerin  yazması, okuması, düşünmesi, sorular sorması, örnekler  vermesi, kaynaklara  ulaşması, deney  yapması  vb. ile mümkün  olmaktadır.

 Farklı biçimlerde uygulanabilen  yapılandırmacı  yaklaşımlar  ortak  bir  felsefeye  dayanmaktadır;  öğretmenin      yönettiği, kontrol ettiği ve  bilgiyi  aktardığı öğretmen  merkezli  sınıflar  reddedilir . Geleneksel sınıflarda  genellikle öğrencilerin mutlaka  öğrenmesi gereken değişmeyen  dünyaya  ilişkin  bilgiler parçalara  bölünür,  öğretmenler pasif  öğrencilere  bilgi  ve  anlamları  transfer  etme  yollarını  araştırır.      

 Yapılandırmacı  sınıflarda  ise  bilgi  nesnel  gerçekler  değildir, matematik  ve  bilim  kesin  dünya  yerine  olabilecek  dünyayı  tanımlamaya  yarayan  modellerdir. Öğretmenin  rolü, öğrenci  ilgisini çekmek için  problemler , sorular  ve kavramsal  gruplar  etrafında  bilgiyi  organize  etmektir. Öğretmen  öğrencilerin  yeni bakış  açıları geliştirmelerine  ve  öğrenmeleri  ile  bağlantı  kurmalarına  yardımcı olmaktır. Fikirler geniş kavramlarla bütüncül olarak  sunulur  ve sonra  parçalara  ayrılır.  Etkinlikler  öğrenci  merkezlidir.

 Kullanılan yöntem ve teknikler; 

      Gözlemler ,  görüşmeler , çalışma  örnekleri , proje  çalışmaları , performanslar  ve  sunular , performans  sınavları ,  öğrenci  dosyaları , kısa  cevaplı  sorular  kullanılan  yöntemlerdir.